AI Chatbots: Όταν η τεχνολογία γίνεται όπλο κατά της ψυχής

Στην εποχή του ψηφιακού καπιταλισμού, όπου οι τεχνολογικοί κολοσσοί μετατρέπουν κάθε ανθρώπινη αλληλεπίδραση σε κέρδος, εμφανίζεται μια νέα μορφή εκμετάλλευσης: η ψυχική καταστροφή μέσω τεχνητής νοημοσύνης.

Η ψυχιατρική κοινότητα χτυπά τον κώδωνα του κινδύνου για την αυξανόμενη σύνδεση ανάμεσα στη μακρά και εντατική χρήση chatbots τεχνητής νοημοσύνης και την εμφάνιση ψυχωτικών επεισοδίων. Όπως αποκαλύπτουν γιατροί και ακαδημαϊκοί στη Wall Street Journal, οι συνομιλίες με AI καταλήγουν σε αυτό που περιγράφεται ως "κοινό παραλήρημα" ανθρώπου και μηχανής.

Η σιωπηρή επιδημία των ψυχωτικών επεισοδίων

Τους τελευταίους μήνες έχουν καταγραφεί δεκάδες περιστατικά ασθενών που εμφάνισαν ψυχωτικά συμπτώματα ύστερα από παρατεταμένες συνομιλίες με chatbots όπως το ChatGPT της OpenAI. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι εξελίξεις ήταν τραγικές, με αναφορές ακόμη και σε αυτοκτονίες ή βίαια περιστατικά.

Ο Keith Sakata, ψυχίατρος στο University of California, San Francisco, έχει νοσηλεύσει τουλάχιστον 12 ασθενείς με "ψύχωση συνδεόμενη με την AI". Όπως εξηγεί με σαφήνεια: "Η τεχνολογία μπορεί να μην εισάγει το παραλήρημα, αλλά όταν ο άνθρωπος παρουσιάζει τη στρεβλή του πραγματικότητα στο chatbot και εκείνο την αποδέχεται και την επιστρέφει ως αληθινή, τότε γίνεται συνένοχο στη διαιώνισή της".

Οι νέοι θεοί του ψηφιακού Ολύμπου

Στα περισσότερα περιστατικά, ασθενείς πίστευαν ότι είχαν ανακαλύψει επαναστατικές επιστημονικές θεωρίες, ότι είχαν "ξυπνήσει" μια συνειδητή μηχανή, ότι βρίσκονταν στο επίκεντρο κυβερνητικών συνωμοσιών ή ακόμη και ότι είχαν επιλεγεί από τον Θεό. Μια σύγχρονη τραγωδία που θα μπορούσε να είχε γράψει ο Αισχύλος για την ύβρις της τεχνολογίας.

Τα chatbots, όπως εξηγούν οι ψυχίατροι, είναι σχεδιασμένα να συμφωνούν, να συνεχίζουν τη συζήτηση και να "χτίζουν" πάνω σε όσα τους λέει ο χρήστης. Αυτό τα καθιστά ιδιαίτερα επικίνδυνα σε περιπτώσεις ευάλωτων ατόμων, καθώς δεν λειτουργούν ως φρένο ή ως αντίλογος στην παραληρητική αφήγηση.

Η διαδραστικότητα ως νέα μορφή εξάρτησης

Ο Adrian Preda από το University of California, Irvine, τονίζει τη διαφορά με το παρελθόν: "Τα chatbots προσομοιώνουν ανθρώπινες σχέσεις. Δεν έχει υπάρξει ποτέ στην ανθρώπινη ιστορία κάτι τόσο διαδραστικό".

Αυτό το στοιχείο διαδραστικότητας ενισχύει την εμμονή, οδηγώντας σε αυτό που κάποιοι ψυχίατροι περιγράφουν ως ψηφιακή "μονομανία", μια στενή, εμμονική προσκόλληση σε ένα αφήγημα που δεν αμφισβητείται ποτέ.

Τα στοιχεία της καταστροφής

Μια πρόσφατη δανική μελέτη εντόπισε δεκάδες ασθενείς των οποίων η χρήση chatbots είχε "δυνητικά επιβλαβείς συνέπειες για την ψυχική υγεία τους". Παράλληλα, η OpenAI παραδέχεται ότι περίπου το 0,07% των χρηστών της εμφανίζει ενδείξεις σοβαρής ψυχικής κρίσης. Με εκατοντάδες εκατομμύρια εβδομαδιαίους χρήστες, το ποσοστό αυτό μεταφράζεται σε εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους.

Η απάντηση των τεχνολογικών κολοσσών

Η OpenAI δηλώνει ότι ενισχύει συνεχώς την εκπαίδευση και τις δικλίδες ασφαλείας του ChatGPT. Αντίστοιχα, άλλες εταιρείες, όπως η Character.AI, έχουν παραδεχθεί ότι τα προϊόντα τους μπορεί να επιδεινώσουν προβλήματα ψυχικής υγείας.

Ο επικεφαλής της OpenAI, Σαμ Όλτμαν, έχει αναγνωρίσει δημόσια ότι η αναζήτηση συντροφικότητας μέσω AI μπορεί να "πάει στραβά", τονίζοντας ωστόσο ότι οι ενήλικες θα πρέπει να διατηρούν ένα βαθμό αυτονομίας στις επιλογές τους. Μια απάντηση που αποπνέει την κλασική νεοφιλελεύθερη ιδεολογία της ατομικής ευθύνης.

Προς μια νέα αντίσταση

Όλο και περισσότεροι γιατροί εντάσσουν πλέον ερωτήσεις για τη χρήση τεχνητής νοημοσύνης στη λήψη ιστορικού ασθενών. Το ζήτημα δεν είναι αν η AI θα παραμείνει στη ζωή μας, αλλά πώς θα μάθουμε να αναγνωρίζουμε έγκαιρα πότε η ψηφιακή συντροφιά παύει να είναι βοήθεια και αρχίζει να γίνεται απειλή.

Στην εποχή όπου η τεχνολογία μετατρέπεται σε νέα μορφή αλλοτρίωσης, η προστασία της ψυχικής υγείας των πολιτών αποτελεί θέμα κοινωνικής δικαιοσύνης και συλλογικής αντίστασης στη βαρβαρότητα του ψηφιακού καπιταλισμού.